Bir ülkenin para biriminin farklı bir ülke para birimine oranına döviz kuru denir. Döviz kuru dünya genelinde dolar cinsinden belirlenir. Doların değeri her ülkede olduğu gibi bizim ülkemizde de belli bir değeri bulunuyor ve bu değer ülkenin ekonomisi hakkında detaylı bir bilgi verir.
Doların yükselmesi veya düşmesi birçok faktöre bağlıdır. Bu faktörler ülke içindeki gelişmeler ve uluslararası siyasi ve ekonomik faaliyetlerdir. Ülkemizde de son yıllarda dolar kurunda büyük bir hareketlilik yaşanıyor. Bu hareketlilik ülkedeki tüm piyasayı etkiliyor ve özellikle ithal ürünlerin fiyatlarında da artışa neden oluyor.
Türk parası yanında dolar ikinci, Euro üçüncü para. Neredeyse bankaların mevduatında döviz karşılığı Türk Lirası ile aynı düzeyde. Türkiye’de bugün ikili para sistemi var. Dolar değer kazandıkça, içeride dolar varlıklarının değeri artıyor, TL varlıklarının değeri geriliyor.
Doların Yükselmesini Etkileyen Faktörler
Tüm ülkelerde olduğu gibi bizim ülkemizde de doların yükselmesini etkileyen birçok faktör bulunuyor. Bu faktörlerden bazıları ülke içindeki gelişmeler olurken bazı faktörler Amerika Birleşik Devletleri ve farklı ülkelerdeki gelişmelerdir. Dolardaki değişmeyi etkileyen faktörlerden bazıları şunlardır:
- Faiz oranları
- Enflasyon oranı
- Ticari denge
- Kamu borcu
- Cari hesap ve bilanço değerleri
- Siyasi hareketlilik
- Ekonomideki hareketlilik
- Para birimi arz talep dengesi
Bu veriler bir araya geldiği zaman ülke ekonomi verileri ve yabancı para karşısındaki performansını belirler. Bu performansta Türk Lirasına Amerikan Doları karşısındaki değerini gösterir.
1- Faiz Oranı
Faiz oranları ülkede bulunan yabacı paraları etkileyen faktörlerden biridir. Ülkemizde de faiz oranlarına göre yabancı yatırımca yatırım yapar. Merkez Bankası her ay yaptığı toplantıda faiz oranını belirler ve belirledikleri oranlara göre yatırımcı parasını Türk bankalarına yatırır veya yatırdığı parayı çeker. Faiz oranı ile dolarda ters orantı vardır. Faiz yükseldikçe dolar TL karşısında değer kaybeder. Ayrıca Amerika Birleşik Devletleri Merkez Bankası olan FED’de her ay faiz oranını belirliyor ve bu oranlar da ülkemizdeki dolar değerini belirler.
İzleyin: Dolar Nereye Kadar? | Hakan Özerol | EkonomiTube TV
2- Enflasyon Oranı
Bir ülkede enflasyon oranı da dövizi etkiler. Her ülkede olduğu gibi ülkemizde de enflasyon değişimi dolar fiyatlarını etkiliyor. Enflasyonun düşük olduğu ülkelerde ekonomik istikrar daha güçlü olur ve dolar düşük seviyede kalır. Fakat ekonomik istikrarın olmadığı ve enflasyonun sürekli yüksek çıktığı ülkelerde dolar yüksek çıkar. Dolar ile enflasyon doğru orantılıdır ve biri yüksek çıktığı zaman muhtemelen diğeri de yükselir. Bazı ülkeler enflasyon yüksek çıkınca faiz oranı ile dengelerler.
Tasarruflarımız düşük, yatırım yapabilmek için yabancı kaynağa ihtiyacımız var bu kaynak de dışarıdan temin edildiğine göre döviz bulmamız gerekiyor.
3- Ticari Denge
Bir ülkenin ekonomik değerinin en büyük göstergelerinden biri o ülkenin ticari dengesidir. Bu denge birçok faktörden oluşur. Fakat dengenin en önemli kalemleri ihracat, ithalat ve o ülkenin borçlanmasıdır. Birçok büyük yatırımcı firma ve ülke yatırım yapacakları ülkenin ticari dengelerine göre yatırımlarını yönlendirir. Ticari dengede ihracat gelirleri ve ithalat giderleri büyük rol oynar. İhracatın fazla olduğu ülkelerde dolar kurunda düşüş yaşanır. Fakat ithalatın ihracattan fazla olduğu ülkelerde cari açık oluşur ve piyasada ülke para değeri düşer. Bu da doların yükselmesine neden olur.
Seyredin: Çeyrek 1000 TL oldu, İslam Memiş’ten 2022 için bomba altın tahmini
4- Kamu Borcu
Bir devletin borcu kamu borcu olarak adlandırılır. Kamu borçları ülke yatırımcıları için her zaman bir risktir. Çünkü devlet borçları doğrultusunda vergiler uygular. Bu vergiler de yatırımcıların kar oranını düşürür. Yani kamu borcu yüksek olan ülkelerde yabancı yatırımcı temkinli davrandığı için dolarda da yükselme yaşanacaktır. O yüzden birçok ülke kamu borçlarını olduğundan daha düşük göstererek yabancı yatırımcıların ülkelerine yönelmesini sağlıyor. Bazı ülkelerde de kamu borcu fazla olmasına rağmen iyi bir vergi politikası ile yabancı yatırımcıları ülkelerine çekmeyi başarmıştır.
Para bolluğu artık eskisi kadar olmayacak. Kademeli azalış başladı. Bu sebeple maliyetler artacak. Geçmiş yıllarda yapılan hataların bol likidite döneminde fazla zararı yoktu. Bundan sonra ekonomide yapılacak hataların bedeli maalesef çok daha fazla olacak. Bu yüzden söylem ve eylemlerimizde daha dikkatli olmak zorundayız. Çünkü reel sektörün bu yıl ve önümüzdeki yıllarda ödemesi gereken çok ciddi döviz borcu bulunuyor ve yılda yaklaşık 50 milyar dolar cari açık veriyoruz.
5- Cari Hesap ve Bilanço Değerleri
Ülke cari hesapları ve ülkede faaliyet gösteren firmaların cari hesapları da ülke ekonomisinin değerini yansıtır. İhracat tutarlarının ithalat tutarlarına oranı bu değerlerin başında yer alır. Bu oran ne kadar yüksek olursa o ülkenin ekonomisine olan güven de o kadar büyük olur. Bu da güvenle beraber doların düşüşünü sağlar. Aksi durumda da dolarda yükseliş gözlemlenir.
6- Siyasi Hareketlilik
Siyasi faktörler bir ülkenin ekonomisi kadar önemlidir ve buna birçok yatırımcı da dikkat eder. Dolar da her zaman istikrarı ve siyasi durgunluğu sever. Siyasi yönden istikrarlı ülkelerde ve uluslararası siyasi gücü olan ülkelerde ekonomik istikrar da beraberinde gelir. Siyasi istikrar her zaman doların düşüşünü sağlar. Siyasi çalkantılar ve istikrarsızlık her zaman ülke parasının değerini düşürür.
Video: 12,24 Potaya Girdi!
7- Ekonomik Hareketlilik
Ekonomideki hareketlilik ülke ekonomisini sürekli iyileştirir. Özellikle sanayideki üretim ekonomik hareketliliğe yol açtığı gibi ülke piyasalarındaki para dolaşımını daha da hızlandırır. Bu da ülke para biriminin değerinin artmasına ve yabancı yatırımcının yatırım yapmasına neden olur. Böyle durumda da ülkedeki yabancı para birimleri yani döviz kurunda düşüş yaşanır. Doları düşürmenin en iyi yöntemi sanayinin gelişmesidir. Çünkü bu durumda ülke ekonomisi kağıt üzerinde değil gerçek anlamda gelişeceği için dolar düşük bir seviyede sabitlenir.
8- Para Birimi Arz Talep Dengesi
Her ülkede olduğu gibi bizim ülkemizde de ülkenin para birimine olan talep dövizi düşürecektir. Dövize olan talep de doların yükselmesine yol açacaktır. Türk Lirasına olan talep de faiz oranı ile doğrudan orantılıdır. Faiz oranları yüksek oldukça TL bazında faize yatırım artacaktır ve dolarda düşüş gözlemlenecektir.
Son söz olarak; katma değer üretmeliyiz, ekonomiye güveni artırmalıyız, verimlik artışı ve teknoloji gelişimine odaklanmalıyız.
