Osmanlı ve Timur imparatorluğunda dil bilimci, matematikçi ve Astronom olarak bilinen Ali Kuşçu günümüzde de en merak edilen isimlerden biridir. Dil bilim, matematik ve astronomi dışında şiir ile de ilgilenmiştir.
Türkistan ve Maveraünnehir emîri Uluğ Beyin doğancıbaşısı Muhammed’in oğlu olarak Semerkant’ta doğan Ali Kuşçu, Uluğ beyden ve Bursalı Kadızade Rumi’den astronomi ve matematik dersleri almıştır. Daha sonra bilgisini arttırmak ve daha fazla eğitim almak için Kirman’a gitmiştir. Burada Hall-ü Eşkâl-i Kamer isimli risale ile Şerh-i Tecrid isimli iki eseri kaleme aldı.
Kirman ve Semerkant’ta eğitimlerini tamamladıktan sonra Uluğ beyin yardımcılığı ve rasathane müdürlüğünde görevlendirildi. Akkoyunlu Hükümdarı Uzun Hasan, Ali Kuşçu’nun Osmanlı ve Akkoyunlu arasında ki barış görüşmelerini yapmasını istedi. Uzun Hasanın sözcülüğü yaptığı sırada İstanbul’a davet edildi. İlerleyen zamanda saygınlık kazanan Ali Kuşcu, Fatih Sultan Mehmet’in emriyle Ayasofya medresesine müderris yapıldı. İstanbul’da sadece dört sene yaşamıştır.
Ali Kuşçu
Fakat bu kısa sürede birçok başarıya imza atmıştır. Bu süreçte yazdığı iki adet eserini Fatih Sultan Mehmet’e ithaf etmiştir. Aynı zamanda Fatih külliyesinde medrese kurulma çalışmalarında da yer almıştır. Yaşamı boyunca örnek alınan bir alim olmuştur. İstanbul’da vefat eden Kuşçu’nun mezarı Eyyüp Sultan Türbesindedir.
Ali Kuşçu Eserleri
Yaşamı boyunca birçok okuma yapmış ve eser kaleme almıştır. Bu eserler;
- Matematik
- Dil ve Belagat
- Kelam ve Fıkıh
- Astronomi
- Mekanik
Alanlarında olmak üzere toplamda 28 farklı eserdir.
Ali Kuşçu
Dil Ve Belagat Üzerine Eserleri
Matematikçi, Astronom olarak bilinen Ali Kuşçu aynı zamanda başarılı bir dil bilimcidir. Dil ve belagat üzerine toplamda on beş adet eseri vardır. Bunlardan bazıları;
- Tajrid-al-Kalam
- Risâle fî’l-İstişâre
- Mahbub-al-Hamail fi kashf-al-mesail
- Tafsir e-Bakara ve Âli Imrân
- Resale fî Bahsi’l-Mufred
- Resale fî’l-Fenni’s-Sânî min Ilmihal-Beyân
- Resale fî Ilmi’l-Me’ânî
- Resale fî Bahsi’l-Mufred
- Resale fî’l-Hamd
- Fâ’ide li-Tahkîki Lâmi’t-Ta’rîf
- Resale mâ Ene Kultu
- Resale fî Beyâni Vadi’l-Mufredât
- El-Unkûdu’z-Zevâhir fî Nazmi’l-Javâher
- Sharh e’Sh-Shâfiye
- El-Ifsâh
- Sharh Risâleti’l-Vadiyye dir.
Bu eserlerin yanı sıra Mekanik alanında, Tazkare fi Âlâti’r-Ruhâniyye adında eseri bulunmaktadır.
Kelam Ve Fıkıh Eserleri
Ali kuşçunun matematik, dil bilimin yanında Kelam ve Fıkıh üzerine de üç adet eseri bulunmaktadır. Bunlar; Hashiye ale’t-Telvîh, Unkud-üz-Zevahir fi Nazm-al-Javaher, Sharh e Jadid ale’t-Tejrîd isimli eserlerdir.
İzleyin: Ali Kuşçu – Adriyatik’ten Çin’e Tarih Yazanlar – TRT Avaz
Astronomi Alanındaki Eserleri
Osmanlı döneminin önemli astronomlarından biri olarak tarihte yerini alan Ali Kuşçu’nun yedi adet astronomi üzerine eseri bulunmaktadır. Astronomi alanında bir çok katkısı bulunan alimin bir çok eseri günümüzde hala en çok okunan ve araştırılan eserlerden olmuştur. Bir çok makale ve araştırmada da Ali Kuşçu eserine rastlanabilmekte ve bu eserlerden alıntılar yapılmaktadır. Bu eserler;
- Risāla fi Hall-e Eshkal-i Ghammar,
- Risāla dar elm-i ḥeyāt,
- Al-Fatḥīya fī ʿilm al-hayʾa,
- Sharḥ ʿalā al-tuḥfat al-shāhiyya fī al-hayāt,
- Risāla fī Halle Eshkale Moadeleye Ghamar lil-Masir,
- Risāla fī aṣl al-Hâric yumkin fī al-sufliyyeyn
- Sharḥ e Zîj e Ulugh Beg
İsimli eserleridir. Tüm bunların yanı sıra ‘Fethiye’ isimli astronomi kitabı Ali Kuşçu’nun en önemli eseridir. Bu kitapta gezegenler ve uzay hakkında çeşitli bilgiler verilip, yedi iklim, gezegenlerin uzaklıkları gibi önemli bilgiler bulunmaktadır.
Aynı zamanda bazı eski kaynaklarda Bu ünlü alimin güneş saati yaptığına ait bilgilere rastlanmaktadır. Arapça dilinde yazılan ‘Fethiye’ isimli kitabını fatih ciltlenip özel kütüphanesine de koymuştur. Bütün bunların yanında usta âlim şiir ile de ilgilenmiş ve tarih defterinde yerini beyitler ile de almıştır.
Video: Matematik Hikayeleri 36. Bölüm ALİ KUŞÇU Muhteşem Türk
